Leopold Skulski

---

Wczesne lata

Leopold Skulski przyszedł na świat w rodzinie Adolfa Piotra, herbu Rogala, który był urzędnikiem w zakresie rolnictwa lub magistratu oraz Bronisławy z Kiewliczów, noszącej herb Leliwa. Warto zauważyć, że rodziny jego rodziców zostały pozbawione majątków w wyniku wydarzeń związanych z powstaniem styczniowym. Edukację rozpoczął w 1891 roku w gimnazjum w Zamościu.

W trakcie nauki w V klasie, Leopold podjął pracę w jednej z lokalnych aptek, co z pewnością miało wpływ na jego przyszłą karierę. 21 grudnia 1894 roku zdał egzamin z przedmiotów takich jak język rosyjski, łaciński, niemiecki, arytmetyka oraz umiejętność wyraźnego pisania, co zaowocowało przyznaniem mu tytułu ucznia aptekarskiego przez Lubelski Oddział Lekarski Rządu Gubernialnego Lubelskiego. Po tym wydarzeniu odbył praktyki w aptekach w Lublinie i Krasnymstawie od 24 grudnia 1894 do 18 grudnia 1897 roku.

W 1899 roku Skulski przeniósł się do Warszawy, gdzie ukończył kursy aptekarskie na Oddziale Farmaceutycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W rezultacie, 18 marca 1898 roku uzyskał status pomocnika farmacji. Następnie, od 9 listopada 1899 do 12 lipca 1901 roku, pracował w aptece braci Kłossowskich w Zamościu. W 1901 roku rozpoczął studia farmaceutyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1903 roku, otrzymując tytuł prowizora.

Od roku 1902 Skulski podejmował również studia z zakresu chemii na Technische Hochschule w Karlsruhe, gdzie zyskał miano prezesa Korporacji Studentów Polaków. W dniach od 24 do 30 grudnia 1905 roku przewodniczył XIX Zjazdowi Zjednoczenia Towarzystw Młodzieży Polskiej za Granicą w Genewie. W 1906 roku zakończył studia, uzyskując tytuł inżyniera chemika. Po powrocie do Polski w tym samym roku, osiedlił się w Warszawie, gdzie zaangażował się w działalność Warszawskiego Towarzystwa Akcyjnym „Motor”.

Później przeprowadził się do Łodzi, gdzie pracował w różnych aptekach oraz w filii zakładów „Motor”, zajmując się sprzedażą leków oraz preparatów farmaceutycznych. Z czasem został właścicielem dwóch aptek w Łodzi – jedną z nich wydzierżawił od Oswalda Gessnera, która znajdowała się przy ulicy Cegielnianej 64, obecnie znanej jako ul. Stefana Jaracza. Drugą aptekę, formerly zarządzaną przez Franciszka Winnickiego, zlokalizowaną przy ulicy Piotrkowskiej 307, Skulski wykupił w roku 1916. W tej pierwszej aptece otworzył w 1912 roku fabrykę krochmalu, a w drugiej również założył wytwórnię tej substancji, aktywnie uczestnicząc w Łódzkim Stowarzyszeniu Aptekarzy.

Działalność społeczna i polityczna

Leopold Skulski był znanym działaczem, który odegrał kluczową rolę w wielu organizacjach społecznych. Współtworzył łódzkie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, które mimo delegalizacji przez carskie władze w 1909 roku, kontynuowało swoją działalność pod nową nazwą – Towarzystwo Zwolenników Rozwoju Fizycznego. 9 stycznia 1910 roku Skulski został prezesa tej organizacji. Po wybuchu I wojny światowej, kiedy to Niemcy zajęli Polska, zakazano działalności Towarzystwa. Mimo tych przeszkód udało mu się uzyskać pozwolenie na utworzenie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego w 1916 roku, które propagowało idee niepodległościowe wśród młodzieży. W czasie konfliktu zbrojnego zastał wybrany na przewodniczącego sekcji farmaceutycznej przy Głównym Komitecie Obywatelskim, a od stycznia 1915 roku był członkiem zarządu łódzkiego Towarzystwa „Lokator” – powstałego w obronie praw lokatorów. Pod jego przewodnictwem, Łódzki Komitet Rockefellerowski zajął się organizowaniem dostaw mleka dla mieszkańców Łodzi.

W 1915 roku Skulski był także inicjatorem tajnego Zjednoczenia Narodowego, ugrupowania bliskiego endecji, które przystąpiło do Międzypartyjnego Koła Politycznego w 1916 roku. W tym samym roku zasiadł w Lidze Narodowej oraz pełnił rolę redaktora czasopisma „Zjednoczenie Narodowe” oraz członka Rady Głównej Opiekuńczej.

Nadburmistrz Łodzi

W styczniu 1917 roku Skulski zdobył mandat radnego w Łodzi, kandydując z listy Polskiego Komitetu Wyborczego. Po wyborze na drugiego burmistrza, jego działania w Radzie Miejskiej koncentrowały się na kwestiach socjalnych – starał się m.in. podwyższyć pensje nauczycieli i robotników oraz wprowadzić dotacje na obiady dla dzieci. 29 września 1917 roku objął funkcje nadburmistrza. Jak wskazuje Andrzej Paczkowski:

„Rządy Skulskiego, tym jednym z największych miast polskich, przypadły na okres szczególnie trudny i skomplikowany zarówno z uwagi na ostry kryzys aprowizacyjny, gwałtowny spadek produkcji i znaczne bezrobocie, jak i perturbacje polityczne i społeczne związane z tworzeniem polskiej władzy i walką o kształt ustrojowy nowego państwa.”

Jego aktywność zyskała uznanie zarówno wśród prawicy, jak i lewicy. Na przykład, w październiku 1917 roku zorganizował uroczystości na cześć Tadeusza Kościuszki, a ulica Spacerowa przyjęła jego imię. Na wniosek Skulskiego usunięto również niemiecki napis z urzędowej pieczęci miasta. W październiku 1918 roku dołączył do Polskiego Związku Pracy, a także do Komisji Organizacyjnej Związku Miast Królestwa Polskiego.

Skulski był zwolennikiem stopniowego przejmowania władzy przez Polaków w Łodzi. W nocy z 11 na 12 listopada 1918 roku wynegocjował kapitulację garnizonu niemieckiego w mieście. W tym czasie współpraca z polskimi organami wojskowymi była kluczowa, a jego wpływy pomagały w organizacji polskiej milicji miejskiej oraz formowaniu pierwszego pułku piechoty w Łodzi – dowodzonego przez wysłanego przez Radę Regencyjną płk. Albina Jasińskiego.

Skulski był także pośrednikiem w negocjacjach pomiędzy Radą Żołnierską a polskim społeczeństwem, wzywając do zachowania spokoju w Łodzi w swoim apelu do mieszkańców.

26 stycznia 1919 roku uzyskał mandat posła na Sejm Ustawodawczy z listy Narodowego Komitetu Wyborczego Stronnictw Demokratycznych, gdzie zajął wysokie miejsce w rankingu głosów. W następstwie tego, po wyborach z 29 lutego, przestał pełnić funkcję nadburmistrza, na której zastąpił go Aleksy Rżewski.

Poseł

Na początku lutego 1919 roku Skulski został wiceprzewodniczącym klubu ZLN – Związku Sejmowego Ludowo-Narodowego, a także przewodniczącym komisji robót publicznych. Wkrótce po objęciu tego stanowiska wszedł w konflikt z kierownictwem swojego ugrupowania, krytykując działalność Romana Dmowskiego podczas konferencji pokojowej w Paryżu. W sierpniu tego samego roku, z pomocą Edwarda Dubanowicza, udało mu się utworzyć nową grupę posłów, która przyczyniła się do powstania Narodowego Zjednoczenia Ludowego, liczącego 72 posłów. 3 października 1919 roku stał się liderem tego klubu sejmowego.

Wkrótce stał się wpływową postacią w Sejmie, a jego nazwisko pojawiło się również w kontekście przyszłej nominacji na stanowisko ministra spraw wewnętrznych w rządzie Ignacego Paderewskiego. Jednak jego nominację zablokowali zwolennicy Józefa Piłsudskiego, co doprowadziło do negocjacji z Wincentym Witosem w sprawie dalszego poparcia rządu.

Po upadku gabinetu Paderewskiego, ostateczne poparcie dla kandydatury Skulskiego na premiera wyraziły Związek Ludowo-Narodowy oraz Narodowe Zjednoczenie Ludowe, 13 grudnia 1919 roku oficjalnie otrzymując misję na utworzenie nowego rządu. Jednak części posłów z PSL odmówiło poparcia jego ustaleń dotyczących reformy rolnej, co spowodowało zawirowania w parlamencie.

Premier

Osobny artykuł: Rząd Leopolda Skulskiego. W skład jego gabinetu weszli tylko nieliczni posłowie, a struktura resortów była wynikiem politycznych gier i dążenia do zapewnienia jak najszerszego poparcia w Sejmie. Rząd zmagał się z problemami dotyczących aprowizacji i bezrobocia, a także strajkami w kluczowych przedsiębiorstwach. W wyniku pacyfikacji strajku kolejarzy w kwietniu 1920 roku zginęło 7 osób, co dodatkowo obciążyło rząd.

Skulski musiał także stawić czoła konieczności integracji różnorodnych urządzeń państwowych, które wcześniej funkcjonowały pod trzema zaborami. W wyniku jego rządów udało się m.in. ujednolicić walutę, wprowadzić system skarbowy oraz ustalić jednolity podatek dochodowy. Gabinet rozpoczął również prace nad legislacją w zakresie szkolnictwa wyższego oraz przyjął ustawy dotyczące ośmiogodzinnego dnia pracy i powszechnych ubezpieczeń społecznych.

W czasie, gdy Skulski pełnił rolę premiera, trwała wojna polsko-bolszewicka, a on osobiście wspierał działania Piłsudskiego w dalszej walce z Rosją. Gdy rozpoczęła się kontrofensywa Tuchaczewskiego, Skulski wysłał do Piłsudskiego pismo, w którym stwierdzał:

„Obecny stosunek Sejmowych Klubów Poselskich do Rządu i stanowisko ich wobec wniesionego przez Rząd projektu ustawy o sekwestrze ziemiopłodów zmusiły mnie do zgłoszenia imieniem Gabinetu dymisji.”

Minister spraw wewnętrznych

24 lipca 1920 roku Leopold Skulski objął stanowisko ministra spraw wewnętrznych w rządzie Wincentego Witosa, a dwa dni później wszedł w skład Rady Obrony Państwa. W warunkach wojny z Rosją radziecką, do jego zadań należało organizowanie ewakuacji oraz zabezpieczenie miast, zwłaszcza stolicy przed infiltracją dywersantów. Zajmował się również zwalczaniem komunistycznych wystąpień, inspirowanych przez radzieckie służby. 28 czerwca 1921 roku złożył dymisję na skutek krwawych zajść w Zagłębiu Dąbrowskim, gdzie policja użyła broni przeciwko protestującym pracownikom.

Poza polityką

W listopadzie 1922 roku, lista Polskie Centrum stworzona przez Skulskiego, doświadczyła całkowitej klęski, nie zyskując miejsca dla żadnego ze swoich przedstawicieli w parlamencie. Rok 1923 przyniósł zmianę w jego karierze, kiedy to doprowadził do zjednoczenia swojego Narodowego Zjednoczenia Ludowego z PSL „Piast”. Od lipca tegoż roku, pełnił zaszczytną rolę jednego z pięciu wiceprezesów tego ugrupowania, mając wpływ na jego działanie poprzez zasiadanie w Zarządzie Głównym oraz Radzie Naczelnej partii.

W 1925 roku z rekomendacji PSL „Piast” został członkiem Trybunału Stanu. Niemniej jednak, w 1928 roku postanowił zrezygnować z członkostwa w czołowych organach ugrupowania oraz opuścił szeregi partii. W latach trzydziestych Skulski nie angażował się aktywnie w życie polityczne, lecz zbliżył się do kręgów sanacyjnych – w marcu 1937 roku zasiadał w zarządzie sektora miejskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego.

Obok swoich działań politycznych i społecznych, Leopold Skulski był również przedsiębiorcą. W 1923 roku współtworzył firmę Polskie Radio Sp. z o.o., znajdując się na czołowej pozycji jako przewodniczący rady nadzorczej aż do 1936 roku, kiedy to spółka została znacjonalizowana. W pierwszej połowie lat dwudziestych XX wieku był zaangażowany w kontrowersyjne przejęcie miejskiej elektrowni w Łodzi, która była jedną z największych tego typu jednostek w kraju w tamtym okresie. Kooperował także z amerykańskim koncernem Harimanna, przyjąwszy na siebie odpowiedzialność za koncesje na elektryfikację Polski.

Był udziałowcem i członkiem wyższych organów w wielu spółkach oraz bankach, w tym również prezesem Towarzystwa Zakładów Żyrardowskich. Od lutego 1926 roku pełnił funkcję prezesa korporacji akademickiej Związek Filistrów „ZAG Wisła”. Dodatkowo, był także prezesem Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, a także Łódzkiego Towarzystwa Elektrycznego i Spółki Akcyjnej „Jurata”. Istnieje prawdopodobieństwo, że Leopold Skulski miał status szambelana papieskiego, a towarzyszył mu tytuł kawalera maltańskiego.

Zaginięcie

Po inwazji Niemiec na Polskę, Skulski podjął decyzję o ewakuacji do Pińska, gdzie zastała go agresja ZSRR oraz późniejsza okupacja. Aresztowany przez NKWD w październiku 1939 roku, został przewieziony do aresztu w Brześciu nad Bugiem. Miejsce i dokładna data jego śmierci pozostają zagadką. Istnieje podejrzenie, że mógł być przetrzymywany w więzieniu w Mińsku jeszcze przed atakiem niemieckim na ZSRR. Niektórzy członkowie rodziny sugerują, że mógł zostać zamordowany przez NKWD w 1940 roku w Kuropatach. Z kolei inny jego krewny, Andrzej Cybulski, wskazuje, że z radzieckich dokumentów, które posiada, wywodzi się wniosek, iż były premier mógł żyć jeszcze w 1947 roku, a nawet w 1958. Oprócz tego, według zeznań jednego z repatriantów, w 1948 roku Leopold Skulski miał pracować w jednym z laboratoriów chemicznych w Uchcie, w obwodzie archangielskim.

Życie prywatne

Leopold Skulski prowadził życie osobiste pełne interesujących wydarzeń. Był dwukrotnie żonaty: jego pierwszą żoną była Amelia Włodarska, a po niej Janina z Pągowskich. Janina, z poprzedniego małżeństwa z Józefem Benedekiem, miała dwoje dzieci: córkę Hannę, urodzoną w 1914 roku, oraz syna Stanisława, który przyszedł na świat w 1918 roku. Oboje dzieci zostali zaadoptowani przez Skulskiego.

Stanisław Skulski, będąc żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, osiągnął stopień podporucznika. Po zakończeniu II wojny światowej, osiedlił się w Kanadzie, gdzie kontynuował karierę jako profesor chemii.

Leopold Skulski był właścicielem dwóch mieszkań w Warszawie, znajdujących się przy ul. Elektoralnej oraz przy ul. Sandomierskiej 5. Ponadto posiadał dom w malowniczej Juracie, co świadczy o jego upodobaniu do życia w interesujących lokalizacjach.

Upamiętnienie

Upamiętnienie Leopolda Skulskiego realizowane jest w różnych miejscach w Polsce, w sposób przykuwający uwagę i honorujący zasługi tego wybitnego człowieka.

• W Łodzi znajduje się tablica pamiątkowa na ścianie budynku Urzędu Miasta Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 104, której odsłonięcie miało miejsce 10 listopada 2008 roku.
• W Warszawie również możemy zobaczyć tablicę pamiątkową na murze kamienicy przy ul. Długiej 16, w której działa Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne; ją odsłonięto 15 grudnia 2010 roku.
• W Zamości z kolei umieszczono tablicę na elewacji kamienicy „Pod Madonną” (gdzie mieszkała rodzina Skulskich) w Rynku Wielkim przy ul. Ormiańskiej 22; odsłonięcie miało miejsce 11 listopada 2011 roku.
• W dniu 6 kwietnia 2016 roku odbyło się otwarcie wystawy monograficznej pt. „Leopold Skulski. Farmaceuta i mąż stanu” w kuluarach Senatu RP.
• W 2018 roku zorganizowano wystawę pt. „Leopold Skulski – Farmaceuta i mąż stanu” w Stargardzie, w Ratuszu Miejskim.

---

Oceń: Leopold Skulski

---