Rynek Solny w Zamościu

---

Historia

„Pierwsze wzmianki o Rynku Solnym datowane są na 1588 rok, kiedy to związane były z handlem solą, którą dostarczano do Zamościa z Drohobycza. Dodatkowo, potwierdzeniem handlowego charakteru tego miejsca było rozmieszczenie kilkudziesięciu jatek miejskich, zidentyfikowanych w inwentaryzacji przeprowadzonej przez Malletskiego w 1820 roku.

W miarę jak miasto się rozwijało, bloki wyznaczone według planu Moranda zmieniały swoje przeznaczenie, niekiedy były dzielone i przeregulowywane. Wśród przylegających do Rynku Solnego budynków, nadal swój pierwotny kształt zachowały tylko blok wschodni oraz fragmenty północnej pierzei. Zagadnienie dotyczące zachodniej pierzei budziło wiele kontrowersji wśród badaczy. W studium na temat urbanistyki Zamościa Adam Miłobędzki argumentuje, że zachodnia pierzeja, choć planowana przez Moranda, nigdy nie została zrealizowana. Potwierdzenie tego można znaleźć w dziele „Civitates orbis terranum” G. Brauna z 1603 roku, gdzie Rynek Solny ukazany jest w rozciągnięciu aż do Akademii.

XVII wiek

W drugiej połowie XVII wieku Rynek Solny doświadczył zmiany, kiedy to został podzielony nieregularnym blokiem, co spowodowało, że jego powierzchnia skurczyła się o prawie połowę, co objęto w planie de Jonsac’a. Plany z drugiej połowy XVIII wieku ukazują elewację wschodnią tego bloku w przybliżeniu w linii z elewacją wschodnią ratusza. Natomiast plan Kandlbindera przedstawia prostokątny Rynek, zamknięty od zachodu dużym blokiem zabudowy, z uskokową linią budynków od strony południowej.

XIX wiek

Kolejne znaczące zmiany miały miejsce na początku XIX wieku, gdy miasto przekształciło się w twierdzę. W tym okresie wyburzono cztery domy w pobliżu ratusza, co miało na celu nadanie placowi regularnego kształtu. Równocześnie zlikwidowano miejską wagę oraz stajnię. W tylniej części ratusza urządzono plac musztry, dobudowując także wartownię, która pełniła także funkcję więzienia. Pod koniec XIX wieku jeden z budynków przy ul. Wjazd Lubelski został zmodernizowany na rezydencję komendanta Twierdzy, tzw. „Generałówkę”.

XX wiek

Początek XX wieku przyniósł dodatkowe zmiany, gdy dobudowano tzw. budynek „wojskowy” oraz mleczarnię, które ostatecznie zostały usunięte. Od końca XIX wieku Rynek ponownie przyjął funkcje targowe, z trzema rzędami straganów oraz zadaszoną studnią, która stała tam przed wojną.

Obecnie

Na dzień dzisiejszy Rynek Solny ma kształt prostokąta o wymiarach około 90 na 50 metrów, ograniczony od północy ulicą L. Zamenhofa, od południa ulicą I. Pereca, budynkiem dawnej Akademii Zamojskiej od zachodu oraz kamienicami z podcieniami po stronie wschodniej, w których znajdują się hotel i restauracje. Rynek przetnie ulica Solna, prowadząca w kierunku Rynku Wielkiego. Podcienia zachowały się również w fragmentach północnej pierzei, gdzie można zobaczyć jedną z pięknie zdobionych kamienic – dawny „Dom rabina”. Wyjątkowym obiektem jest również budynek postawiony na rogu ulic L. Zamenhofa i Solnej, wybudowany w XIX wieku, przeznaczony dla celów wojskowych – dawna mleczarnia (rozebrana) i łaźnia. W południowej pierzei (ul. I. Pereca) znajduje się też wspomniane więzienie (z XIX wieku), które w późniejszych latach połączono z ratuszem (po północnej stronie) i obecnie mieści Urząd Miasta. Od 2011 roku udostępniono tu podziemną trasę turystyczną, będąca oddziałem Muzeum Zamojskiego. Zachodnia część Rynku obecnie pełni funkcje parkingowe, podczas gdy wschodnia, przy kamienicach z podcieniami, stanowi przestrzeń letnich ogródków z parasolami.

W 2010 roku, dzięki wsparciu funduszy unijnych dla miasta Zamość, Rynek Solny przeszedł gruntowną modernizację, której efektem było nadanie mu nowej kompozycji oraz zagospodarowania. Na rynku znajdują się dwa pomniki; większy to kotwica przy dawnym budynku wojskowym, mająca swoje korzenie w statku związanym z miastem – MS Ziemia Zamojska, natomiast bliżej ratusza, pomiędzy podświetlanymi ławkami, ustawiono niewielki pomnik krasnala o imieniu Batiaryga, postać z poezji Lusi Ogińskiej – „Księgi krasnali roztoczańskich”.

---

Oceń: Rynek Solny w Zamościu

---