Rafał Wnuk (historyk)

---

Kariera naukowa

Rafał Wnuk, znany historyk, swoją edukacyjną podróż rozpoczął w Technikum Rolniczym przy Zespole Szkół Rolniczych w Zamościu, gdzie uczył się w latach 1982–1987. Po ukończeniu szkoły średniej, zapisał się na studia z zakresu historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1987 roku. Jego praca magisterska, której tytuł brzmi Konspiracja akowska i poakowska na Zamojszczyźnie od lipca 1944 do 1956 r., była pisana pod czujnym okiem prof. Tomasza Strzembosza.

W latach 1993–1997 kontynuował swoją karierę akademicką jako doktorant w Szkole Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, gdzie brał udział w seminarium doktoranckim prowadzonego przez profesora Strzembosza. W 1999 roku obronił rozprawę doktorską poświęconą zorganizowanemu oporowi wobec komunistycznego państwa, posługując się przykładem Okręgu Lublin AK-DSZ-WiN w latach 1944–1947.

Rafał Wnuk miał także zaszczyt pełnić funkcję naczelnika Biura Edukacji Publicznej w Instytucie Pamięci Narodowej Oddziale w Lublinie od 2000 do 2009 roku. Dodatkowo, pracował jako naukowiec w Pracowni Ziem Wschodnich II RP Instytutu Studiów Politycznych PAN w latach 1996–2008. Od 2008 roku jest wykładowcą w Instytucie Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz pracownikiem Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Wnuk jest również członkiem redakcji półrocznika historycznego „Pamięć i Sprawiedliwość”. Uzyskał habilitację w 2008 roku w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk na podstawie monografii pt. „Za pierwszego Sowieta”. Polska konspiracja na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej (wrzesień 1939 – czerwiec 1941). 23 września 2017 roku, decyzją prezydenta RP Andrzeja Dudy, uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych. Warto dodać, że Joanna Gruba zgłosiła wątpliwości dotyczące jego postępowania profesorskiego.

Specjalizuje się w takich dziedzinach jak: polska konspiracja na Kresach Wschodnich w latach 1939–1941, wywiad Polskich Sił Zbrojnych oraz Armii Krajowej w okresie II wojny światowej, a także w stosunkach polsko-ukraińskich w latach 1939–1947. Rafał Wnuk został wybrany na członka Komitetu Nauk Historycznych PAN na kadencję 2020–2023.

W dniu 14 marca 2024 roku, został powołany na p.o. dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, gdzie stanowisko objął 2 kwietnia tego samego roku. Dodatkowo, został zaproszony do składu Rady do spraw Muzeów na kadencję 2024-2027. Poza osiągnięciami akademickimi, warto wspomnieć, że jego rodzina wywodzi się z wsi Wysokie pod Zamościem, a sam Rafał jest wnukiem Bolesława Wnuka, który był posłem na Sejm II Rzeczypospolitej.

Publikacje

Rafał Wnuk to uznany historyk, który ma na swoim koncie szereg istotnych publikacji dotyczących polskiego podziemia antykomunistycznego i historii najnowszej. Oto niektóre z jego najbardziej znaczących dzieł:

• Niezłomni czy realiści? Polskie podziemie antykomunistyczne bez patosu; Sławomir Poleszak, Rafał Wnuk; Wydawnictwo Literackie 2024,
• Konspiracja akowska i poakowska na Zamojszczyźnie od lipca 1944 r. do 1956 r., Lublin 1993,
• Pany i Rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945–1947, Warszawa 1997 (z Grzegorzem Motyką),
• Okręg Lublin AK-DSZ-WiN 1944–1947, Warszawa 2000,
• Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956 (redakcja całości),
• „Za pierwszego Sowieta”. Polska konspiracja na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej (wrzesień 1939 – czerwiec 1941), Warszawa 2007. Wyd. Instytut Pamięci Narodowej i Instytut Studiów Politycznych PAN, ISBN 978-83-60464-47-2,
• Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944-1953, Wydawnictwo Naukowe Scholar – Instytut Studiów Politycznych PAN – Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk – Warszawa 2012 – (współautor – z Grzegorzem Motyką, Tomaszem Stryjkiem i Adamem F. Baranem),
• Leśni bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944-1956, Warszawa 2018.

Publikacje Wnuka są cenione zarówno w kraju, jak i za granicą, dając wgląd w złożoność historii Polski w kontekście powojennej rzeczywistości antykomunistycznej.

Nagrody i odznaczenia

Rafał Wnuk, będący uznawanym specjalistą w dziedzinie historii, został wyróżniony licznymi nagrodami oraz odznaczeniami, które odzwierciedlają jego wkład w badanie i dokumentowanie ważnych wydarzeń z najnowszej historii Polski. Poniżej przedstawiamy listę jego osiągnięć:

• W 2008 roku otrzymał nagrodę „Przeglądu Wschodniego” za publikację książki pt. „Za pierwszego Sowieta”, która koncentruje się na polskim ruchu oporu,
• W tym samym roku zdobył również nagrodę zarówno od Jury, jak i od Czytelników w konkursie „Książka Historyczna Roku im. Oskara Haleckiego” jako część zespołu redakcyjnego za książkę „Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956”, wydaną w Warszawie i Lublinie w 2007 roku,
• W 2009 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi za jego zasługi w dokumentowaniu oraz upamiętnianiu prawdy o najnowszej historii Polski,
• W 2014 roku uhonorowano go Nagrodą im. Jerzego Giedroycia, w ramach wspólnego autorstwa książki „Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944-1953”.

Kontrowersje

Rafał Wnuk, jako pełniący obowiązki dyrektoraMuzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, podjął kontrowersyjną decyzję, która miała miejsce w nocy z 24 na 25 czerwca 2024 roku. W tym czasie z wystawy muzealnej usunięto materiały dotyczące legendarnych bohaterów II wojny światowej, takich jak rotmistrz Witold Pilecki, rodzina Ulmów oraz św. Maksymilian Maria Kolbe. Tego rodzaju posunięcie spotkało się z ogromnym niezadowoleniem społecznym oraz wywołało liczne dyskusje w mediach.

Jego działanie skrytykował m.in. Minister Obrony Narodowej, Władysław Kosiniak-Kamysz, który wyraził swój sprzeciw wobec takiego podejścia do historii. Tymczasem Wnuk, w swojej obronie, porównał wspomniane postacie do kultowych bohaterów, takich jak Myszka Miki i Superman. Dodatkowo nazywał protesty przeciwko swojej decyzji „szantażem patriotycznym”, co tylko zaostrzyło reakcję opinii publicznej.

Na szczęście, w efekcie presji społecznej, muzeum ogłosiło, że planuje włączyć do wystawy stałej eksponaty dotyczące Maksymiliana Kolbe oraz rodziny Ulmów. Ponadto placówka zapewniła opinię publiczną, że „nie powieli nieścisłości i błędów, które widniały na usuniętych ekspozycjach”.

---

Oceń: Rafał Wnuk (historyk)

---