Jacek Rutkowski (geolog)

---

Życiorys

Jacek Rutkowski przyszedł na świat w 1934 roku, w malowniczym Zamościu. W 1951 roku zakończył naukę w liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, a następnie podjął studia w Akademii Górniczo-Hutniczej. Tam specjalizował się w geologii, uczęszczając do Sekcji Geologii Podstawowej na wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym. Dyplom magistra zdobył w 1956 roku, a jeszcze w tym samym roku rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Złóż Surowców Skalnych AGH, pod kierunkiem prof. Mariana Kamieńskiego.

W 1959 roku awansował na starszego asystenta. Podjął dalsze kształcenie, które zaowocowało uzyskaniem w 1960 roku tytułu magistra inżyniera w dziedzinie geologii złóż kopalin stałych. Nowe kwalifikacje otworzyły przed nim drzwi do kariery naukowej. W 1963 roku obronił pracę doktorską, której tematem był „Rozwój litologiczny i znaczenie użytkowe senonu okolicy Miechowa”, czym uzyskał stopień doktora nauk technicznych oraz stanowisko adiunkta.

W 1976 roku, po pomyślnie przeprowadzonej habilitacji, uzyskał tytuł doktora habilitowanego w zakresie geologii złóż. W 1987 roku został profesorem nadzwyczajnym, a osiem lat później osiągnął tytuł profesora zwyczajnego. W 1979 roku przeniósł się do Zakładu Kartografii Geologicznej, który obecnie funkcjonuje jako Katedra Analiz Środowiskowych, Kartografii i Geologii Gospodarczej, zlokalizowana w instytucie Geologii i Surowców Mineralnych na swoim macierzystym wydziale.

Pomiędzy 1979 a 1989 rokiem sprawował funkcję kierownika Zakładu, wpływając w znaczącym stopniu na rozwój badań w tej dziedzinie. Jacek Rutkowski zmarł w 2016 roku, a jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz Rakowicki w Krakowie, gdzie został pochowany.

Działalność naukowa

Profesor Jacek Rutkowski to wybitna postać w dziedzinie geologii, który angażował się zarówno w badania podstawowe, jak i skoncentrowane na zastosowaniu tych badań w praktyce. W swojej początkowej karierze jego prace koncentrowały się wokół petrografii, sedymentacji oraz własności fizycznych takich skał jak węglanowe, piaskowce i żwiry, a także na surowcach mineralnych. Po przejściu do Zakładu Kartografii Geologicznej, jego działalność badawcza znacznie się poszerzyła o kwestie związane z geologią czwartorzędu, geomorfologią oraz tworzeniem geologicznych map.

Jednym z jego najważniejszych osiągnięć były badania dotyczące litologii kredowych utworów Niecki Miechowskiej, jak również analiza warunków sedymentacji i litologii wapieni z południowo-zachodnich Gór Świętokrzyskich. Profesor Rutkowski badał także tektonikę oraz utwory czwartorzędowe w rejonie Krakowa, oraz prowadził badania nad środowiskiem jeziora Wigry. Wyróżniał się również wprowadzaniem innowacyjnych metod, takich jak jego autorska technika badania żwirów czwartorzędowych. Był pionierem w Polsce, jeśli chodzi o wykorzystywanie zdjęć lotniczych i satelitarnych w kartografii geologicznej oraz geomorfologicznej, a także sejsmiki wysokiej rozdzielczości do analizy osadów jeziornych.

Jacek Rutkowski stworzył własną grawitacyjną sondę rdzeniową, pozwalającą na pobór osadów z dna jeziora. Wraz z profesor Elżbietą Mycielską-Dowgiałło był współautorem oraz współredaktorem dwóch znaczących publikacji: „Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników” oraz „Badanie cech strukturalnych osadów czwartorzędowych oraz wybrane metody oznaczania ich wieku”.

Nasz profesor pełnił również obowiązki wykładowcy na swojej macierzystej uczelni, gdzie z pasją przekazywał wiedzę studentom w ramach wykładów z geomorfologii, geologii czwartorzędu, kartografii geologicznej i geologii strukturalnej. Jego zaangażowanie w naukę było szczególnie widoczne podczas praktyk oraz badań terenowych, które prowadził dla swoich studentów.

Ostatnie dwie dekady swojego życia poświęcił badaniom jeziora Wigry w Suwalszczyźnie. Jest to imponujące, że wokół profesora powstał luźny, nieformalny zespół interdyscyplinarnych badaczy z różnych zakątków Polski, który liczył profesjonalistów i studentów. Pod jego przewodnictwem, ta grupka poświęciła się wymagającym badaniom ekosystemu jeziora. Rozpoczęli od analizy litologii żwirów, a z biegiem czasu ich prace obejmowały także aspekty geologiczne, hydrochemiczne, hydrobiologiczne, datowanie osadów oraz badania ewolucji jeziora Wigry i jego okolic, w tym zostały uwzględnione i sąsiadujące akweny.

Ostatecznym efektem pracy tego zespołu, poza licznymi referatami, były setki publikacji naukowych oraz wiele prac dyplomowych. W 2009 roku ukazała się monografia „Jezioro Wigry. Historia jeziora w świetle badań geologicznych i paleoekologicznych”, która podsumowuje ich wspólne osiągnięcia. Profesor Rutkowski jest autorem lub współautorem blisko 250 prac naukowych, w tym arkuszy „Kraków” i „Miechów” w Szczegółowej Mapie Geologicznej Polski 1:50000, promotorem sześciu prac doktorskich oraz recenzentem licznych prac doktorskich i habilitacyjnych.

Profesor Jacek Rutkowski był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego oraz członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Limnologicznego. Dodatkowo, aktywnie uczestniczył w pracach m.in. Komisji Paleogeografii Czwartorzędu Polskiej Akademii Umiejętności oraz Komitetu Badań Czwartorzędu Polskiej Akademii Nauk.

Nagrody i odznaczenia

Jacek Rutkowski może poszczycić się bogatym dorobkiem, który obejmuje szereg nagród oraz odznaczeń. Wśród nich znajduje się Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1987 roku, oraz Złoty Krzyż Zasługi, który otrzymał w 1976 roku.

W 1994 roku został uhonorowany Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Warto zaznaczyć, że w 1965 roku zdobył prestiżową nagrodę naukową im. Ludwika Zejsznera, przyznawaną przez Polskie Towarzystwo Geologiczne. Ostatnim z wyróżnień, które otrzymał, jest Odznaka Honorowa Województwa Podlaskiego, otrzymana w 2014 roku, za jego znaczące osiągnięcia w badaniach nad środowiskiem przyrodniczym Wigierskiego Parku Narodowego.

Lista jego osiągnięć jest długa i obejmuje również szereg innych nagród, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w dziedzinę geologii i ochrony środowiska.

---

Oceń: Jacek Rutkowski (geolog)

---