Icchok Lejb Perec

---

Życiorys

Icchok Lejb Perec, urodzony w Zamościu, był synem Jehudy Pereca (1825–1898) i Rywki z domu Lewin (1828–1914). Jego twórczość literacka, która pozostaje znaczącym osiągnięciem, obejmuje różnorodne formy, w tym poezję, prozę – przede wszystkim nowele, dramaty oraz publicystykę. Perec pisał w kilku językach: jidysz, hebrajskim oraz polskim, co przyczyniło się do jego uznania za klasyka literatury żydowskiej jeszcze za życia, głównie z powodu doskonałości jego nowel.

Perecowie wywodzili się z sefardyjskich Żydów, którzy osiedlili się w Zamościu pod koniec XVI wieku. Jako dzieciak, Icchok Lejb ukończył cheder oraz jesziwę, a dodatkowo poszerzał swoje wykształcenie o literaturę świecką w języku jidysz, francuskim, hebrajskim, niemieckim, polskim i rosyjskim, a także historię, filozofię i socjologię.

Niespełna 20-letni Perec spróbował swoich sił w przedsiębiorczości, otwierając szkołę, piwiarnię oraz młyn, jednak te próby były nieudane. Dopiero w 1876 roku, po ukończeniu kursów w Warszawie, zdał egzamin i uzyskał koncesję na prowadzenie kancelarii adwokackiej, którą prowadził w Zamościu przez następne 11 lat. Jego koncesję władze rosyjskie zdejmowały pod zarzutami, w które były zaangażowane przede wszystkim żydowskie ortodoksyjne środowiska, zarzucające mu używanie oraz propagowanie języka polskiego i stawianie w obronie polskich „buntowników”.

W 1888 roku przeprowadził się do Warszawy. Od 1890 przez kolejne 25 lat pełnił funkcję urzędnika w gminie żydowskiej, zamieszkując przy ulicy Ceglanej 1, która obecnie nosi jego imię. W 1899 roku został aresztowany i spędził kilka miesięcy w cytadeli warszawskiej. W roku 1908 brał udział w konferencji w Czerniowcach.

Po wybuchu I wojny światowej zaangażował się w działalność charytatywną, organizując pomoc dla osób dotkniętych wojną. Współpracował z prasą związaną z Bundem oraz Żydowską Organizacją PPS.

Perec spoczywa w Mauzoleum Trzech Pisarzy znajdującym się w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 44). Jego pogrzeb zgromadził ponad 100 tysięcy osób. Nieświadomy znaczenia Pereca jako pisarza, urzędnik powiedział na jego ceremonii: „To był wspaniały człowiek. Przez dwadzieścia pięć lat ani razu nie spóźnił się do pracy”.

Rodzina Pereca składała się z kilku ważnych postaci: jego pierwsza żona, Sara Lichtenfeld (1870, rozwód w 1875), miała dwóch synów – Lucjana (zm. 1918, spoczywającego na tym samym cmentarzu co ojciec, w kwaterze 44a-3-12) oraz Jaakowa, który zmarł w dzieciństwie. Jego drugą żoną (od 1878) była Helena (Nechama Rachela) Ringelhejm (1860–1938), z którą nie miał dzieci.

Wybrane dzieła

Icchok Lejb Perec, znany jako prekursor literatury jidysz, pozostawił po sobie wiele wartościowych dzieł, które wciąż cieszą się uznaniem.

• Ba nacht afn altn mark 1907 (Nocą na starym rynku) (wyd. polskie 1973),
• Bilder fun a prowincrajze 1891 (Obrazki z podróży po prowincji),
• Bakante bilder (Znane scenki),
• Chsidisz (Motywy chasydzkie) (wyd. polskie 1997),
• Churbn bejs cadek 1907 (Upadek dworu cadykowego),
• Di goldene kejt 1909 (Złoty łańcuch),
• Folkstimleche geszichtn (Opowiadania ludowe) (wyd. polskie 1997),
• Monisz 1888 (wyd. polskie 1983).

Warto dodać, że spisał także swoje myśli w dziele, które pozostało nieukończone:

• Majne zichrojnes 1913-1914 (Moje wspomnienia).

Upamiętnienie

W październiku 1951 roku zmieniono nazwę ulicy Ceglanej w Warszawie, gdzie Icchok Lejb Perec mieszkał i tworzył, na Icchoka Lejba Pereca. Jego twórczość i znaczenie dla kultury żydowskiej sprawiły, że ulice nazwano również jego imieniem w innych miastach Polski.

Ta forma upamiętnienia dotyczy nie tylko Warszawy, ale również Kutna, Piotrkowa Trybunalskiego, Zamościa orazWrocławia. Jego spuścizna jest zatem widoczna w przestrzeni miejskiej, co stanowi wyraz uznania dla jego dorobku literackiego.

---

Oceń: Icchok Lejb Perec

---