Arsenał Zamojski

---

Historia

Pierwszy z wybudowanych arsenałów datuje się na końcówkę XVI wieku, a jego lokalizacja znajdowała się po północnej stronie pałacu Zamoyskich. Jan Zamoyski, zaangażowany w różne wyprawy, gromadził w nim swoje trofea, chcąc w ten sposób uczcić swoje osiągnięcia. W I połowie XVII wieku, zbudowano nowy arsenał, który usytuowano na południe od pałacu, w niedalekim sąsiedztwie dawnego bastionu III (dzisiejsza ul. Zamkowa, południowo-zachodni fragment Starego Miasta). Niestety, budowla ucierpiała w wyniku pożaru w 1658 roku, co spowodowało, że w latach 70. tego stulecia powstał obecny obiekt, mający długość ponad 60 metrów.

Pierwotnie arsenał dysponował jedynie jedną kondygnacją, którą zmodernizowano, dodając drugą w I połowie XIX wieku, podczas renowacji twierdzy zamojskiej. W tamtym czasie, jak wiele innych zabytków na Starym Mieście, budynek przeszedł przebudowę w stylu klasycystycznym, wprowadzając m.in. arkady (arkadowy portal) oraz schody na pierwsze piętro, dostępnym przy wejściu do obiektu. W owym czasie pełnił również funkcje aresztu oraz magazynów, a także stajni dla wojska.

W okresie międzywojennym arsenał stał się siedzibą różnych szkół. Po zakończeniu II wojny światowej, budynek przekształcono w warsztaty, w tym w stolarnie. Od 1984 roku mieści się tutaj Muzeum Barwy i Oręża „Arsenał”, które od 2015 roku nosi nazwę Muzeum Fortyfikacji i Broni „Arsenał”.

Fragment Starego Miasta, w którym ulokowany jest arsenał, wraz z jego otaczającymi terenami, w tym małym budynkiem dawnej prochowni oraz dawnym bastionem III, przeszedł w latach 2012-2014 ważną rewitalizację. Projekt znany jako „Utworzenie Muzeum Fortyfikacji i Broni w obrębie Bastionu III i Arsenału w Zamościu” przyniósł istotne zmiany w zagospodarowaniu przestrzeni, nadając nową formę tej staromiejskiej dzielnicy.

Po zakończeniu remontu, muzeum składa się z trzech części. W głównym budynku – dawnym arsenale – zorganizowano wystawy na parterze i pierwszym piętrze. Na parterze, w pobliżu głównego wejścia do obiektu, znajdują się stałe eksponaty, w tym broń biała i palna, armaty oraz różnorodne rekonstrukcje zbrojeń z XVII wieku, a także makiety miejskich umocnień. Wystawy czasowe mają miejsce na pierwszym piętrze, które dysponuje dodatkowym wejściem do muzeum, prowadzącym przez dobudowane schody.

Drugim obiektem muzeum jest pobliski budynek dawnej prochowni, gdzie mieści się niewielka sala, w której można zobaczyć multimedialną projekcję 3D na temat rozwoju zamojskiej twierdzy.

Po przeciwnej stronie, na południowej stronie ul. Zamkowej, znajduje się nowy, duży pawilon pod kurtyną (odtworzoną w ramach innego projektu), z charakterystycznym szklanym dachem, tworzący trzecią sekcję muzeum. Prezentowane są tam m.in. sprzęty i maszyny wojskowe z XX wieku, w tym te przeniesione z wcześniejszej wystawy plenerowej, oraz ekspozycje, również multimedialne, dotyczące działań wojennych na Zamojszczyźnie.

Warto dodać, że do 2011 roku muzeum dysponowało także wspomnianą wystawą plenerową, która posiadała swoją lokalizację około 300 metrów na zachód (ul. Podgroble) i prezentowała większe elementy uzbrojenia z czasów II wojny światowej oraz późniejszych, takie jak czołg T-34, śmigłowiec Mi-2, a także samolot PZL TS-11 Iskra (podobny egzemplarz można spotkać przy wjeździe do Koszar na ul. J. Piłsudskiego). Zmiana ta była wynikiem realizacji miejskiego projektu, obejmującego m.in. odtworzenie słoniczoła w miejscu, gdzie pierwotnie mieściła się ta ekspozycja.

---

Oceń: Arsenał Zamojski

---