Gryzelda Wiśniowiecka

---

Życiorys

Gryzelda Wiśniowiecka była siostrąJana Sobiepana Zamoyskiego. Wraz z rodzeństwem zainwestowano w ich staranne wykształcenie, które zapewnili profesorowie Akademii Zamojskiej. Chciała być osobą wykształconą, dlatego biegle posługiwała się łaciną, a jej edukacja obejmowała również retorykę, filozofię oraz historię. W dniu 27 lutego 1639, zawarła związek małżeński z Jeremim Wiśniowieckim w kolegiacie zamojskiej. Z tego małżeństwa urodził się tylko ich syn, Michał Tomasz, który później został królem Polski.

Kiedy doszło do małżeństwa, Gryzelda wniosła w posagu swoje bogactwo, obejmujące 600 tys. złotych w gotówce oraz 100 tys. złotych w klejnotach. Po ślubie, zamieszkała na terenach zarządzanych przez męża w Ukrainie, gdzie mieszkała do czasu wybuchu Powstania Chmielnickiego. Wówczas rodzina przeniosła się do Krzeszowa nad Sanem, a następnie do Zamościa.

Mimo licznych problemów finansowych, Gryzelda zdołała odpowiednio wykształcić swojego syna, korzystając z pomocy królewicza Karola Ferdynanda Wazy. W 1653 roku postanowiła złożyć ciało zmarłego męża w klasztorze na Świętym Krzyżu. Po śmierci Jana Sobiepana Zamoyskiego w 1665 roku, przejęła rządy w Ordynacji Zamojskiej, walcząc równocześnie o jej zniesienie na sejmie, co znacząco przyczyniło się do wyboru Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla Polski.

Gryzelda okazała się być sprawną zarządczynią, utrzymując garnizon wojskowy w twierdzy oraz ożywiając sądownictwo. Przez swoją troskę o Akademię Zamojską, sprowadziła nową kadrę profesorską oraz przyczyniła się do wzrostu życia naukowego. W swoim testamencie przekazała uczelni prywatny księgozbiór Zamoyskich, który uczynił bibliotekę akademicką jedną z najwięcej obficie zaopatrzonych w kraju, z ponad 3000 woluminów w 1675 roku. Wspierała również teatr, który działał przy Akademii.

Własnoręcznie ufundowała srebrną puszkę na serce Jana Sobiepana Zamoyskiego, a także ofiarowała kolegiacie zamojskiej relikwiarz oraz albę koronacyjną swojego syna. Żyjąc w czasach, gdy działalność dobroczynna była niezbędna, Gryzelda prowadziła fundacje kościołów oraz klasztorów na terenach swoich dóbr. W rezultacie jej działań, dedykowano jej blisko trzydzieści utworów literackich, mów, kazań oraz panegiryków. Przyczyniła się do unieważnienia małżeństwa Anny ze Stanisławskich, pierwszej polskiej poetki, współpracując przy tym m.in. z Bazylim Rudomiczem oraz Janem Michałem Linkiem.

Po elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Gryzelda intensywnie dążyła do stworzenia stronnictwa królewskiego. Po koronacji, wycofała się do Zamościa, lecz nieprzerwanie aktywnie angażowała się w mediację na rzecz swojego syna i pozyskiwała dla niego nowych stronników. Ostatecznie, po jej śmierci, została pochowana w kolegiacie św. Jana w Warszawie lub w kolegiacie w Zamościu. Niestety, nie zachował się żaden pewny portret księżnej.

Literatura

W literaturze o Gryzeldzie Wiśniowieckiej można znaleźć wiele znaczących opracowań, które przybliżają postać i kontekst jej życia. Przykładem takiego dzieła jest praca autorstwa Ilony Czamańskiej, zatytułowana „Wiśniowieccy – monografia rodu”. Publikacja ta została wydana w Poznaniu przez Wydawnictwo Poznańskie w 2007 roku i ma objętość 218 – 231 stron. Jest to istotne źródło wiedzy o rodzinie Wiśniowieckich, które rzuca światło na ich znaczenie w historii oraz kulturze tego okresu.

---

Oceń: Gryzelda Wiśniowiecka

---