Jan Sobiepan Zamoyski, należący do rodu herbu Jelita, przyszedł na świat 9 kwietnia 1627 roku w Zamościu. Jego życie, pełne znaczących osiągnięć, zakończyło się w tym samym mieście, gdzie zmarł 7 kwietnia 1665 roku.
W ciągu swojego życia, Zamoyski piastował wiele wysokich urzędów państwowych, w tym m.in. funkcję III Ordynata zamojskiego. Poza tym, od 1659 roku był wojewodą sandomierskim oraz wojewodą kijowskim od 1658 roku.
Jako człowiek zasłużony dla korony, pełnił również rolę podczaszego wielkiegoKoronnego w latach 1653–1658 oraz krajczego wielkiego Koronnego od 1653 roku. Dodatkowo, od 1637 roku zajmował stanowisko generala ziem podolskich, co dawało mu dużą władzę w regionie.
Oprócz tego, Jan Sobiepan Zamoyski był także starostą kałuskim i rostockim, co w znaczny sposób wpływało na jego pozycję i prestiż w ówczesnej Polsce.
Życiorys
Jan Sobiepan Zamoyski, postać bogata w historię, odegrał kluczową rolę w polskim życiu politycznym w XVII wieku. W 1648 roku był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa krakowskiego, a jego podpis widniał na pacta conventa. Uczestniczył jako poseł sejmiku bełskiego w sejmie zwyczajnym 1652 oraz w obradach sejmowych w 1655 roku.
Kiedy w 1655 roku nadeszła szwedzka nawałnica, Zamoyski wyróżnił się wiernością królowi Janowi Kazimierzowi, w przeciwieństwie do wielu innych przedstawicieli szlachty. Jego zaangażowanie znalazło odzwierciedlenie w uczestnictwie w konfederacji tyszowieckiej tego samego roku. W 1656 roku, jako dowódca, skutecznie bronił Zamościa przed Szwedami, co wzmocniło jego reputację jako wojskowego przywódcy.
W bitwie pod Warką, tej samej chwili, dowodził zarówno freikompanią dragońską złożoną z 300 koni, jak i chorągwią husarską, w skład której wchodziło 137 koni. Trzy miesiące później, 3 marca 1658 roku, związał się małżeństwem z Marią Kazimierą d’Arquien, która później stała się żoną króla Jana III Sobieskiego.
Para miała czworo dzieci, jednak wszystkie zmarły w dzieciństwie:
- Ludwikę Marię (ur. kwiecień 1659 – zm. maj 1659),
- dziecko urodzone martwe (styczeń 1660),
- Katarzynę Barbarę (4/5 grudnia 1660 – grudzień 1662),
- córkę (ur. i zm. 1664).
Przydomek „Sobiepan” symbolizuje jego niezależność oraz silny charakter, którego absolutnie nie znosił, gdy ktoś próbował narzucić mu własne zasady. Jest to cecha, która czyniła Zamoyskiego człowiekiem całkowicie samodzielnym. Warto dodać, że przydomek ten spopularyzował Henryk Sienkiewicz w swoim dziele „Potop”, w którym Zamoyski stał się jednym z bohaterów literackich. Pomimo swojego temperamentu, jakim były skłonności do nadużywania alkoholu i uciech z kobietami, pozostawał postacią wpływową, potrafiącą dowodzić na polu bitwy.
Jan Sobiepan Zamoyski spoczywa w krypcie kolegiaty zamojskiej, co stanowi wyjątkowe miejsce upamiętniające jego życie i osiągnięcia.
Po jego śmierci, z racji braku męskich potomków, rozpoczęła się zacięta walka o prawo do przejęcia wielkiej Ordynacji Zamojskiej. W tej rywalizacji brała udział jego wdowa, Maria Kazimiera d’Arquien, a także siostra Jan, Gryzelda z Zamoyskich Wiśniowiecka, która chciała przekazać ordynację swojemu synowi, przyszłemu królowi Michałowi Korybutowi. Na początku to Gryzelda zdołała zająć dobra po Janie, jednak po jej śmierci, sprawa przeszła w ręce Stanisława Koniecpolskiego, siostrzeńca Gryzeldy. Ostatecznie to młodsza linia Zamoyskich odzyskała ordynację na mocy wyroku sejmowego w 1676 roku.
Przypisy
- Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 254. ISBN 978-83-89976-40-6
- Mieczysław Czuma, Leszek Mazan: Poczet serc polskich. Kraków: Oficyna Wydawnicza Anabasis, 2005, s. 83. ISBN 83-85931-15-5
- Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 380
- Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy / oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik, 1992, s. 104
- Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 99
- Oswald Pietruski: Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich. Lwów: 1845, s. 427
- Adam Andrzej Witusik, O Zamoyskich, Zamościu i Akademii Zamojskiej, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1978, s. 185–195
- Adam Kersten, Z badań nad konfederacją tyszowiecką, w: Rocznik Lubelski, t. I, 1958, s. 116
- Porządek na seymie walnym elekcyey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego aktu elekcyey należące, vchwalony y postanowiony roku Pańskiego M.DC.XLVIII, dnia VI października, s. 21
Pozostali ludzie w kategorii "Szlachta i monarchia":
Gryzelda Wiśniowiecka | Tomasz Józef Zamoyski | August Zamoyski (1811–1889)Oceń: Jan Sobiepan Zamoyski